Friday, 31 October 2014

                                           ZORAM NAKTUK


              Hunte chu herliam zel in, chhak atang zofate chu thlang lo tla in hnam lian zawk leh chak zawk chimral hlau reng reng in thlang tlak kha an hman hleh kha a ni a. Khuanun kan hnam tana alo ruat zoram hi min hruai thleng ta a. Chu ram tlang tin mai chu zofa hnam tin mai ten chuan in awm hmun kan bengbela. Ram neitu nihna nei in zofa ten kan luah chin ram chu ramfa nihna rilru pu in zoram chu kan enkawla. Mizo nunmawi dai ngai tawh lo tur, ‘Tlawmngaihna’ chuan zonun a chawisang a. Zonun ati mawi thin. Aia upa zahna  te chuan zonun hlutna apho chhuaka. A ram leilung hausakna a kan eitur thar te chuan kan in nghangfaka. A ram luitui leh zotuithiang te chuan, kan chhawl hal kan thawi dam a. A ram tlang te chuan hmun nuam tak vek anh min chen tir a. Zodai thlifim leng in dam ten min thawi in, kan hah thlan te min chem daih sah thin. A ram sik leh sa tin te chuan an hunbi hailo te in an hun alo thklen in aram mamawh boruak ruahtui leh leilung mawina te achhun azan in min hluia. Zofate chu chu ram ah chuan6zofa hnam tin mai ten chuan in awm hmun kan bengbela. Ram neitu nihna nei in zofa ten kan luah chin ram chu ramfa nihna rilru pu in zoram chu kan enkawla. Mizo nunmawi dai ngai tawh lo tur, ‘Tlawmngaihna’ chuan zonun a chawisang a. Zonun ati mawi thin. Aia upa zahna  te chuan zonun hlutna apho chhuaka. A ram leilung hausakna a kan eitur thar te chuan kan in nghangfaka. A ram luitui leh zotuithiang te chuan, kan chhawl hal kan thawi dam a. A ram tlang te chuan hmun nuam tak vek anh min chen tir a. Zodai thlifim leng in dam ten min thawi in, kan hah thlan te min chem daih sah thin. A ram sik leh sa tin te chuan an hunbi hailo te in an hun alo thklen in aram mamawh boruak ruahtui leh leilung mawina te achhun azan in min hluia. Zofate chu chu ram ah chuan kan lung lawm akim in kan lung adam a. Zai in kan chawi sang a.  Zoram leh zoram mawina chu zaia awi in, zai kan sa lawm lawm anih thin hi maw!
        Hun eng emaw lai deuh khan, lalna tlang leh ram in chhuh  vang in hnamkhat kar ah buaina alo chhuak in, thisen abua a. Nahni khua chhan avang in pasaltha ten an nunna an chan phah a. apawi ngawt mai. mahse unau in do zawng Khua in a phal lo ani ange. inrem in inremna saui tan in insuihkhawm zai an rel leh thin anih kha. tichuan, in pumkhatna tha zawk nen zoram tan hna thawk in ke an pen za the ta.
        Tichuan, hun lo in her zel in, zoram pawh in hun thar a chuang kai a. Hmasawnna kawl eng chu zoram ah lo chhuak in, khawvel ram dang te thlir a kan ram pawh a in her rem alo tul ve ta zel si a. Chutihlai tak chuan, zoram a khawthlang mi, mingo lo kal in, ziak leh chhiar kawng ah hmasawnn anasa tak min chhawp chhuah sak a; Thiamna sang zawk nen ram enkawla, hmasawnna duhawm zawk kan neih nan chung ziak leh chiar kawng ah chuan kawng tha zawk dap a ke kan pen atul im, ramfa te tihmakmawh ani si a. Chu kawng zawh tur chuan ramfa te kan chung ah mawhphurhna sang tak a in nghat tih hria in, Zoram Naktuk mawi tak a herchhuah nan chumawhphurhna kan chunga tla chu klan hlen ngei atul ani. Chu kawng thar zawhna hun tha chu hai lo in kan mihmasa ten thahnemngai tak in kawng an lo sial a. Mithiam leh mi hmangchang hria an lo chuak tan a. Rm enkawlna tur ruahmanna thar an duang chhuaak a. An phak tawk leh an thiam tawk in  Zoram kalkawng tur an lo sial a. Chu kawng chu zawh in, arualremlo lai te siamtha zel chung in Zoram chuan kal asiam ta ani.
        Hun in herzel in, khawvel ram zauzawk kalphung in thalak avang in, zik leh chhiar kawnga hmsawnna kawleng kan hmuh ve na, mingo ho chuan kan ram an chhuahsan alo tul ta a. kawng tam tak ah hma min sawn tir rual in kan hnam zia, dan leh cultural- ngaihhlut kawng ah min ti hnufual erawh apawi hle.
         Engapawh chu lo ni se, khawvel kalphung lo danglam zel avang leh hmasawnna lo thang zel chuan mahni a ding thei tur in mihring achher chhuaka. hnam hnufual zak te pawhin dinhmun tha zawk chang in, hmasawnna in an ram cleh hnam chawisang in khawvel hnamdang te dinhmun tluk thei hial in an ram an ram leh hna an tung dinga. Chutiang bawkin, hmasawnna in Zofate lun tifing in, mahnia ding turin chona nasa takZofate thinlungah a lo piang a. Zoram Naktuk hun ngaihtuah ran in, hmasang ata tu hnam hnuai ah mah kun duh ngailo zofate chuan an duhvang pawh nilo a; ram neih min nei tu. thuhnuaia min lom dah ve ngawt tu India enkawlna lak ata chu, mahnia inrelbawl tur in india lak ata mahnia ro inrel atum ta. Amaherawhchu, awlsam te thil tih mai chi zawng alo ni hauh lo mai. India chuan aram laka hel ah min ngai in, zofate awmdan chu duh lo in, indona alo chhuak ta. Mahnia roinrel duh, mahni ram leh hnam hamthatna kawng tin reng a duhtu mizo te chuan zalenna sual alo tul ta. M izo tlangval rual, mizo pasaltha te chu zalenna sual in an rammut alo tul ta anih kha.
            ''Lenkawl aeng, valrual thoru ti in,
             Bawar thian an ahril;
             Zoram chhan tu mihrang valrual,
             Chengrang chawi rammu'an liam ta''

Mizo tlangval rual te zoram tan an hlua, zoram chan in ram loh lentu hnuai ah riahrun an rem a.Zoram tan annunna hial chan huam in, ZoramNaktuk ah ni eng mawi alo chhuah nan an theihna zawng zawng an seng ani. Chutiang a mizo tlangval te an, India lak a an hel tak ah chuan, kan ram a buai tan ta. Vai sipai lo lian in, mizoram tlang tin mai an hrut chhuak a. Khua te hal in zoram mipuiin an tuar a. TAr leh nunau chen in, tawrhna chuan roarel a. Mizonula duhawm tak te, tih bawrhban in an awm a. Nunna tam tak  chan ani a. Thisen tam tak abua a,  lungruala kan len na run leh kan vangkhua te indona tualzawl  achang zo ta. Mizo mipui te thlaphang reng reng leh sipai hlau reng reng a mutmu pawh tuah lo in Zofate chau in kan rum  a nih thin kha.

        Chtiang a kan ram abuai tak ah chuan, zoram hmabak chu athim in, akawng acho mai nilo in hnawk then tur atam hle ta mai a. Hmasanna leh finna kan chhhar te pawh chu chhawr bawk hman lo in kan rambuai chuan ati thuanawp zo ta si a. Mizo tlangval rammu in, chengrang rawl in ram afan chhuak a. Rambuai reng reng ahun hmang ta chuan khawvel ram dang te'n hma min sawn san duak duak a. Ram buai vang  hliam tawrh vang te chuan kan ram chuan hmasawnan kawng a zawh thei rih si lo. Kan khua tam tak te kan chan a. nunna tam tak chanin, chhungkaw tamtak then hran in an awm a. Zofate thinlung ana a, thinlung hlam tuar teuh chung leh vai sipai nhuatna akhat in, zoram hmel chu anguia, kal asiam theila achhia chu ani ta si a. Zalenna kawl lo en hun tu, beiseina nen a nghah ngawt mai loh chu tih theih a awm si loa. Zalenna  sual a rammu la lah in sual chhuah ni hmel awm si lo. Kum 20 aliam hnu chuan, a thil tithhei na na na chu an chungnung ta a.  Zalenna sual tu mizo tlangval ten an silai tung ain, India nen inrem thuthlung an ziak ta a. Hun rei tak chhung ram buai kan nih avang in ram chu arethei a, ram enkawl a harsa ta talh mai. Zalenna sual tu  pasaltha te chuan zalenna sual chhuak zolo chuan, ram in a retheih phah lek fang chauh tih an hmuh in, an thin ana a,' Duhthulen kn sam sual  em ni, tin an run hlap ah riahrun an rem leh ta sia.

            ''Aw kapianna leh ka seilenna ram,
              Enaah nge ilo rum le;
              Duhthuleng isam sual vang em lo ni,
              Heti khawp a i nat le?''

Ni e, thinlung tak a ram hmangaih a, mahni ram thatn tak tak duh tu thinlung atang  chuan e, an DUHTHULENG SAMNA  hi a awm a ni. An duh ang a hlawhtling ni phei se chuan, eng ang hamthatna nge kan chan anga, eng ang ram nuam  zawk nge kan din ang? tih hi, an thlirna tlang atang chuan a beisei awm in, chu ram chu alo nawm dawn em avang in, an suangtuahna ram nei tura an sual khga an demawm loh a, demawm loh ahneh in an chhuanawm a. Ram tan an thlamuanpui awm hliah hliah  zawk ani. Rambuai kan nih tawh avang a kan ram in a tawrhna te, chiatna hrang hrang te kha siam that a din thar leh tur chua, zoram dinhmun thlir in aram in hliam atawrh hi thiamna leh hmasawnna kan neih tea chhawm tha tur chuan, ram in a tawrh hi ana lua deuh sia. Chuvang chuan ram chu achau a, hma thar la tuir in kalkawng thar zawh chu ahar a, hliam anasat em avang in, hliam enkawl dam chu thil namai ani si lo. Tha te a,o thum zo  in, kan chan in maian chan  chauh kan iang lek fang tawh si a. chuvang ani ang hlasiamtu in,''Duhthuleng i samsual vang em lo ni? heti khawpa i nat le'' a lo tih ni. Chengrang rawl te kan mawi pui ve siloa, mawipui ahnih in, minti thuan awp tu a ni zawk hlauh si. Eng chu nge kan mawi pui ve tak anga? Eng chuan nge ZORAM NAKTUK ah hian mi iang a min len tir ta ang ni?
          Hunte alo her hrfet hret a, rambuai  kalpel in hmasawnna in khawvel zau zawk  ahrut zel rual in, Zoram ah oawh hmasawnna thuanawp hnu kha alo tuai thar leh a. khawvel ram dang te hmasawnna athang duak duaka. Chutihlai chuan zoram pawh min ti bawrhsawm tu chu nu a nei ta zawk in hmasawnna thang chaktak hnuai ah; min hmasawnna kawl eng hmuh ve hman loh hlaua, zawng hawng lam an sawi ang a an phut suau suau  tawk lai karah, hmasawnna kan ram in anei ve thei dahlawmaw ti in, kan ram tawrhna te siam tha in, kan hliam tawrh te chu kan enkawl dam tan ta. Thiamna leh finna sang zawk  char chhuak zel in hnam hnufual zawk pawh in,dinhmun zahawm tak ah  an in hlangkai thei a ni tih hria inMizo te pawh in ram ziamthat hna kan thawk tan a. A kawng bumboh in kkirh hkle mah se, Zangkhua reng abung bu leh ttin tih hria in, Zofate tan khua avar tan ta a, khawfing a chat ta. Ccaktiang ah kawl lo eng in, khua avar tan ta. Chu khawvar engmawi huntha chuan, vawin hun hi min herchhuah puia. Vawi in ni hian Zoram Naktuk tan eng ang Zoram nge kan hun chhuah sak theih ang? tih ngaihtuah chung in, vawiin hun tha hi hailo in, Zofa nang lo tho la, ZoramNaktuk tan kal i siam ang hmiang.
           ''Thola ding tache, ihliam adam e.,
            Itha thum te akiang e;
            Hnutiang hawi lo in ramkal siam ta che,
            Khuavel ila chhiang nmgei ang.''
Ti a hla an lo chawi an in, ' nang tlangval, i ram in a auh che hi, iram au rawl in a kai harh zo dawn lo che em ni?, tho la ding tache, i hliam adam e.'' Nang lanu leng,' i dawn ve dawn lawm ni, i ram kalsiam tur chu?''. Hnutiang hawilo te in hmalam pan ila. Khua tin ten an pun ven an sawi ching tawh si a. phengphehlep a khjua kan tlai hma ngei hian, vawiin ni hun duhawm ah hian , harh in puan ven sawichhin ahun tawh tak meuh meuh a.Kan thiam leh finna te hmang thiam in Zoram tan pheilai i vawr za tawh ang u.
        Tichuan Zoram Naktuk ah chuan ni eng mawi tak lo chhuak in, chu ni eng mawi kara Zoram mawina leh boruak thiang leng vel kar ah chuan khua chuanin, kan pi leh pu te nun mawi te vawng nung zel in, rinam na lih dikna te a ram  tan hna thawk tawh in. Tlawingaihna nun mawi te chuan  ZOfate thinlung ah hmun a luah zel anga. Zonunmawi nen Zoram luah tawh in, Zoram hmel mawi zawk nak tuk ah hian a her chhuah theih nan, zoramin min mamawhna ah biru lo in. Enge Zoramtan ka tih ve ang ti a ngaihtuahna seng zawk in. Kan mawhphurhna pensan hman kan nihloh zia hria in. Zoram tan a thahnemngaihna chu zofate thinlung ah lian ber tawh se. Tichuan nang leh kei, Zofa a lo piang tawh phawt chuan, ZORAM NAKTUK ah, khuavel chhing in, Zonun Par ah kan vul za tawh dawn si a!!

No comments:

Post a Comment